اقتصاد جامعه؛معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران با تاکید بر ضرورت چرخش گفتمانی در حوزه کار کودکان گفت: باید ضمن جرم‌زدایی از کار کودک، به کارگیری کودکان توسط کارفرماها جرم تلقی شود.
به گزارش خبرنگار اقتصاد جامعه ، محمدرضا جوادی یگانه در مراسم روز جهانی مقابله با کار کودک با اشاره به مهمترین چالش‌ها، مسائل و بایدها و نبایدهای عرصه سیاستگذاری درباره کودکان کار اذعان داشت: کار کودک یکی از مسائل مهم حوزه کودکی است که با سایر مسائل این حوزه پیوند دارد و نمی‌توان آن را مجزای از این مرحله زندگی بررسی کرد اما تنها آزار جنسی کودکان و خشونت علیه کودکان مورد توجه ویژه رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته است.
جوادی یگانه، خدمات رفاهی ویژه کودکان، پوشش کامل آموزش ابتدائی برای کودکان، ترک تحصیل، ازدواج پیش‌رس کودکان، طلاق کودکان، کیفیت زندگی کودکان و… را از جمله مسائل دوره کودکی دانست که با توقف در حوزه مباحث دانشگاهی یا روشنفکری، در سطح افکار عمومی یا سیاستگذاری مورد غفلت واقع شده است.
وی با تاکید بر قوانین حقوقی و بایدها و نبایدهای هنجاری برای کاهش آسیب های دوران کودکی گفت: محدود شدن کار کودک، ممانعت از ازدواج کودکان، ضرورت آموزش فراگیر برای کودکان و جبران عقب ماندگی کودکان خارج شده از چرخه تحصیل و بعدتر مراقبت از کودکان در برابر خشونت، آزار جنسی، سوء استفاده و همچنین خدمات مشروط به خانواده‌ها برای حفظ کودکان در چرخه آموزش رسمی با همین منطق انجام می‌شود.
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، مسئله کار کودک را در ادامه سلسله مسائل مربوط به آموزش و ازدواج کودکان قابل طرح و تعریف دانست و گفت: کودکی دوره‌ای از زندگی است که همزمان از طرف دولت و بازار به‌عنوان نیروی کار بی پناه و ارزان مورد رغبت بوده و با بالا گرفتن سطح فشار اقتصادی در جوامع از جمله ایران، شاهد کار کودکان هستیم.
وی با انتقاد از رویه موجود قانونی کشور تصریح کرد: دستگاه‌های قضائی و انتظامی بر مبنای رویه‌های عرفی وظیفه مراقبت از کودکان را بر عهده خانواده دانسته و ضمانت‌های قانونی و سازوکارهای نهادینه شده برای سلب صلاحیت از والدینی که کودکان را روانه فضای اشتغال می‌کنند، مداخله قانونی در فضای خصوصی برای پیشگیری از اعمال خشونت بر کودک توسط خانواده و یا سازوکارهای ویژه قضایی برای بررسی موارد آزار و سوء استفاده در محیط تحصیلی و کاری و همچنین مجازات‌های مشخص برای ازدواج با کودکان یا اجبار آن‌ها به ازدواج را در دستور کار خود ندارد.
جوادی یگانه با اظهار تاسف از وضعیت بغرنج تر کودکان طبقات محروم گفت: این گروه از کودکان بیش از کودکان طبقات مرفه با چالش ترک تحصیل، کار در دوره آموزش و مراقبت، ازدواج زود‌رس، خشونت و سوء استفاده و بحران شدید کیفیت زندگی روبرو بوده و به دلیل عدم آگاهی و دسترسی به منابع و سازوکارهای قضایی توان دفاع از خود در برابر افراد و شرایط نامناسب را ندارند.
وی با آسیب شناسی وضعیت کودکان محروم و دلایل روی آوردن آنان به کار در سنین پایین تصریح کرد: کودکان طبقات محروم علاوه بر محرومیت از تحصیل به واسطه فقر و فشارهای مالی، به واسطه هم‌جواری محل سکونت با مراکز اقتصاد غیررسمی کودکان این طبقات بیشتر در معرض خشونت، قتل، اعتیاد و… قرار دارند. داخل خانه نیز به واسطه اعتیاد اعضای خانواده یا چالش‌های ناشی از فقر، فقدان فضای سکونت مناسب و… میزان خشونت بالایی تجربه می‌شود. بنابراین هیچ یک از فرصت‌های متعارف فراغتی برای کودکان در دسترس نیست و در غیاب حمایت‌های اجتماعی کافی، فراگیر و مناسب با مسائل این کودکان گزینه‌ای جز کار کردن برای بقاء باقی نمی‌ماند.
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، با اشاره به مواجهه با کودکان کار در سطح جامعه گفت: با توجه به تغییر فراگیر در سازوکارهای کلان اقتصادی و عدم ثبات شرایطِ در جریان، نیز هر روز به جمعیت این گروه‌ها افزوده و امکان ساماندهی حقوق این گروه و حمایت‌های اجتماعی از آنان پیچیده‌تر خواهد شد. بنابراین باید پتانسیل های معرفتی، انسانی و مادی‌مان را بر شرایطی که تولیدکننده و گسترش‌دهنده این الگو نباشد؛ متمرکز کنیم.
وی قواعد انضباطی، سیاست‌های کیفری و انتظامی کشور را دچار بحران گفتمانی در عدم تفکیک کودکی از بزرگ‌سالی دانست و افزود: در این راستا دستگاه انتظامی و انضباطی ما همان رفتاری را با کودکان بر هم‌زننده نظم عمومی در پیش می‌گیرد که با بزرگسالان مجرم در پیش می‌گیرد، که این رفتارگاه از سوی جامعه نیز تایید و گاه مردود دانسته می‌شود.
جوادی یگانه با انتقاد از برخورد یکسان دستگاه انضباطی شهرداری با کودکان کار و دستفروشان و کارتن خواب های بزرگ‌سال در گذشته گفت: هرچند که برخورد با دستفروش و بی‌خانمان مشروع و موثر نیست اما اعمال چنین برخوردهایی باکودکان اساسا فاقد مشروعیت و ضدانسانی واخلاقی بوده و نیازمند تعریف سازوکارهای انضباط اجتماعی است.
وی، انضباط اجتماعی طراحی و پیاده سازی سیاستی اجتماعی دانست که طی سلسله رفتار به هم پیوستهای ابتدا از وقوع چنین گروهی در میان کودکان جلوگیری به عمل آورده، شیوه مناسب رفتار با گروه‌های مبتلا را در پیش گرفته و مجموعه اقدامات حمایتی از فرد و خانواده وی را در دستور کار قرار داده و از طریق مناسب‌سازی و اصلاح الگوهای تکرار شونده محیطی از بازگشت و شکل گیری مجدد این افراد به عرصه کار پیشگیری نمایند و همچنین با برخورد مناسب، درخور، قهری و تنبیهی با گروه‌های تشویق کننده و سازمان دهنده این زنجیره زمینه گسترش و تداوم این سبک از کار غیر رسمی را برچیند.
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، با اشاره به تجارب جهانی در حیطه کاهش کار کودکان گفت: سیاست ممنوعیت کار کودکان در بخش‌های خطرآفرین برای سلامت، امنیت یا رشد اخلاقی آنان درپیش گرفته شده است که توانسته کار کودکان را در کشورهای جنوب که از نظر سطح توسعه وضعیت خوبی ندارند تا ۵۰ درصد کاهش دهد.
وی مواجهه با کار کودکان در شهرها را دارای پیچیدگی بیشتری دانست و افزود: در سطح جهانی تقریبا ۷۰ درصد کار کودک در حوزه کشاورزی است و همین سیاست‌ها در مورد کودکان دختر و پسر ۵-۱۱ سال کمترین موفقیت را داشته‌اند و در کاهش جمعیت کودکان مشغول به کار در این گروه‌ها، موفق نبوده است.
جوادی یگانه با اشاره به روند مواجهه با پدیده کار کودک در شهر تهران بر اساس الگوی یاد شده گفت: نیازمند اطلاعات صحیح در مورد حوزه‌های کار کودک و شناسائی حوزه‌های خطرآفرین هستیم اما در حال حاضر علی‌رغم دهه‌ها اجرای سیاست‌های انضباطی در مورد کودکان، به چنین اطلاعاتی دسترسی نداریم.
وی با تاکید بر ضرورت چرخش گفتمانی در حوزه مسائل اجتماعی و مشخصا کودکی در حوزه کار کودکان افزود: این چرخش در حوزه کار کودک به منزله جرم‌زدایی از کار کودک و جرم‌انگاری به کارگیری کودکان توسط کارفرماست. متاسفانه در رویکرد کنونی به جای مجازات کارفرماهائی که بیشترین بهره را از کار کودکان در کارگاه‌ها، مغازه‌ها و مزارع می‌برند کودک را مجازات می‌کنیم.
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران خاطرنشان کرد: شهرداری تهران به واسطه حساسیتی که نسبت به کار کودکان و مشخصا کارهای خطرآفرین برای کودکان داشته است این تحول را در حوزه بازیافت پی گرفته و به موفقیت‌هایی هم نائل شده است که تثبیت این موفقیت‌ها و تبدیل شدن آن به رویه‌های غیرقابل تمرد نیازمند ایجاد حساسیت درون سازمان شهرداری و در سطح اجتماعی است.
وی، استفاده از کودکان برای جمع‌آوری و تفکیک زباله توسط پیمان‌کاران شهرداری را یکی از خطرآفرین‌ترین حوزه‌های کار کودک عنوان کرد که به شکل غیرمستقیم به شهرداری مربوط می‌شد و در این خصوص اظهار داشت: بخشی از این کار به صورت جمع‌آوری زباله توسط کودکان در سطح شهر انجام می‌شد و بخشی دیگر هم در کارگاه‌های غیراستاندارد تفکیک بعد از جمع‌آوری صورت می‌گرفت.
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران با اشاره به آغاز مسیر پیش رو در راستای محدود کردن و ریشه‌کن کردن کار کودکان در حوزه‌های پرخطر در شهر تهران، گفت: باید اقداماتی از این دست در سطح کارگاه‌ها، فروشگاه‌ها و سایر مراکز کاری که کار کودک که زیرنظر کارفرما انجام می‌شود پی گرفته شود. البته می‌دانیم که این امر تنها بخشی از کار کودک را در شهر تهران حل می‌کند و مقابله با کار کودک در سایر حوزه‌ها نیازمند سیاست‌های رفاهی، جبرانی و مراقبتی فراگیری است که باید جایگزین سیاست‌های انضباطی و شبه‌قضایی فعلی شوند.
جوادی یگانه از همکاران مجموعه شهرداری تهران خواست که در تمامی مراحل سیاستگذاری تا اجرای پروژه های عمومی و حمایتی نگاهی خاص بر این گروه از فرزندان سرزمین‌مان داشته و با اتخاذ رویکرد انسانی مانع رشد و تداوم زنجیره کار کودک در شهر باشند.
